انواع احساسات تاثیرگذار بر معامله گر
انسان یک سری عواطف و احساسات ذاتی دارد که در معاملات او تأثیر چشمگیر و قابل توجهی دارند. به عنوان مثال تعصبات انسان را در نظر بگیرید. گاهی معامله‌گر به خاطر تعصباتی که دارد در یک معامله می‌ماند و درصد قابل توجهی از دارایی خودش را به خاطر این انتخاب اشتباه از دست می‌دهد. در صورتی که علم روانشناسی بازار را یاد بگیرید، تحت تأثیر عواطف و احساسات قرار نمی‌گیرید یا خطر افتادن در دام عواطف و تعصبات کمتر می‌شود. در ادامه به یک سری از عواطف و احساساتی که روی معامله‌گر تأثیر می‌گذارد اشاره شده است:طمع
خوشحالی و رضایت
ترس
انتقام یا تلافی
غرور
تعصبات
انواع احساسات تاثیرگذار بر معامله گر
هر کدام از این عواطف و احساسات تأثیر مخصوص به خودشان را دارند. توجه داشته باشید که یک معامله‌گر به احتمال زیاد همه این احساسات را ندارد. به عنوان مثال در یک معامله‌گر حس انتقام یا طمع وجود ندارد ولی ترس بیشتر خودش را نشان می‌دهد. شما به عنوان یک معامله‌گر باید آن دسته از احساسات و عواطفی که بیشتر روی شما تأثیر می‌گذارد را پیدا کنید و برای مدیریت آن‌ها مطالعه، تمرین و تلاش کنید. در ادامه توضیحی مختصر در مورد این احساسات شش‌گانه ارائه شده است:
- طمع (Greed)
اولین حسی که در معامله‌گران وجود دارد و کنترل آن ضرورت دارد، طمع است. انسان طمع‌کار معمولاً نمی‌تواند درست تصمیم بگیرد و همیشه در رؤیاهای خودش سیر می‌کند. او وقتی یک روند صعودی به اوج خودش رسیده باز هم سعی می‌کند در موقعیت خود بماند و در نتیجه سودی که کرده افت می‌کند. غلبه بر طمع یکی از سخت‌ترین کارها برای اغلب معامله‌گران است.
توجه داشته باشید که طمع چیز بدی نیست و یکی از خصیصه‌های اصلی و اساسی انسان‌ها است که کم و بیش در جوامع مختلف بشری وجود دارد. هر کس تمایل دارد عملکرد، بازده و سود خود را کمی افزایش دهد. این احساس در انسان‌های تنبل هم وجود دارد. وجود طمع در انسان تا حد ضروری است و زمینه پیشرفت و حرکت او را فراهم می‌کند. اصلاً همین طمع است که برخی افراد را به سمت معامله‌گری در بازار فارکس سوق می‌دهد.
نکته‌ای که وجود دارد این است که قرار نیست طمع را در وجود خود سرکوب کنیم و از بین ببریم بلکه قرار است آن را مدیریت کنیم که به ما زیان نرساند. در بازار فارکس و به طور کلی بازارهای مالی به افراد طمع‌کار یا طماع، «خوک» هم گفته می‌شود و یک جمله قدیمی وجود دارد که می‌گوید: «خوک‌ها سلاخی می‌شوند.» به این معنا که افراد طمع‌کار همیشه زیان خواهند کرد.
یکی از اشتباه‌های رایج و متداول برخی از معامله‌گران طمع‌کار این است که مدام به حجم یک موقعیت خاص اضافه می‌کنند؛ به این امید که آن موقعیت طبق پیش‌بینی‌ها و تحلیل‌ها عمل کند و سودآوری بالایی داشته باشد. حال اگر همه چیز طبق برنامه پیش نرفت، آن موقع چه باید کرد؟ چنین وضعیتی برای معامله‌گران مبتدی و غیرحرفه‌ای زیاد اتفاق می‌افتد.
یکی دیگر از دام‌هایی که غالباً معامله‌گران مبتدی در آن گرفتار می‌شوند، استفاده از لوریج یا اهرم بالا است. برخی از این معامله‌گران به سودای رسیدن به سود زیاد، یک اهرم بالا انتخاب می‌کنند و بخش قابل توجهی از دارایی خود را از دست می‌دهند؛ بنابراین طمع یکی از عواطفی است که در هنگام روانشناسی بازار باید اهمیت بالایی برای آن قائل شویم.
- خوشحالی و رضایت (Euphoria)
یکی دیگر از احساسات و عواطف مهم در بازار فارکس که بسیاری از معامله‌گران آن را در وجود خود حس می‌کنند، احساس رضایت و خوشحالی است. معلوم است که وقتی همه چیز طبق تحلیل‌ها و پیش‌بینی‌های ما جلو می‌رود، خوشحال می‌شویم و احساس بسیار خوبی به ما دست می‌دهد. احساس رضایت و خوشحالی معمولاً سبب می‌شود که معامله‌گر به حجم موقعیت خود اضافه کند و به همین خاطر برخی از متخصصان، حس خوشحالی و رضایت را نوعی طمع ارزیابی می‌کنند. با پیروزی، اعتماد به نفس معامله‌گر روز به روز بیشتر می‌شود و همین اعتماد به نفس کاذب است که معامله‌گر را به سمت باز کردن معاملات و موقعیت‌های بیشتر ترغیب و تشویق می‌کند.
بسیاری از معامله‌گران معمولاً بزرگ‌ترین شکست‌های خود را بلافاصله پس از بزرگ‌ترین پیروزی‌های خود تجربه می‌کنند؛ زیرا این پیروزی بزرگ آن‌ها را خوشحال و راضی کرده و باعث شده که نتوانند تصمیم‌های درست بگیرند. به همین خاطر است که باید برای کنترل این حس رضایت و خوشحالی برنامه داشته باشیم و اجازه ندهیم که تصمیم‌های اشتباه عیش‌مان را به عزا تبدیل کند.
- ترس (Fear)
یکی دیگر از مهم‌ترین عواطف و احساساتی که اغلب معامله‌گران تجربه می‌کنند، ترس است. این احساس کاملاً ذاتی و طبیعی است و به سرگذشت بشریت در طول تاریخ برمی‌گردد. البته این حس در بسیاری از مواقع برای معامله‌گران خوب است و جلوی زیان دیدن آن‌ها را می‌گیرد ولی در برخی مواقع هم مشکلات خاص خودش را دارد و موجب می‌شود که معامله‌گران از ترس از دست دادن سرمایه خود وارد موقعیت‌های سودآور هم نشود. گاهی هم قبل از اینکه یک روند صعودی به اوج خودش برسد، معامله‌گر از موقعیت خارج می‌شود؛ چون می‌ترسد سودی که تاکنون نصیبش شده از دست برود.
انسان هم مثل سایر جانوران وقتی با یک موقعیت خطرناک و تهدیدآمیز روبرو می‌شود، می‌ترسد. موقعیت تهدیدآمیز در بازار فارکس، معاملات زیان‌ده است. در صورتی که بتوانید این احساس را به خوبی مدیریت کنید می‌توانید جلوی زیان خود را بگیرید ولی اگر نتوانید به خوبی از عهده مدیریت آن برآیید ممکن است با مشکلات زیادی مواجه شوید که یکی از این مشکلات، عدم سودآوری در بازار فارکس است. از این رو است که مسئله ترس یکی از مؤلفه‌های اصلی روانشناسی بازار است.
بیان این نکته لازم است که کنترل ترس واقعاً دشوار است؛ چون تا حدود زیادی به ژنتیک و شیوه تربیت انسان برمی‌گردد. معامله‌گران و تحلیلگران بر این باور هستند که استفاده از حد زیان یا حد ضرر یکی از بهترین روش‌ها برای غلبه بر ترس است و باعث می‌شود که در معاملات خودمان با هوشیاری و آگاهی بیشتری رفتار کنیم. منشأ ترس بسیاری از معامله‌گران، زیان‌های متعددی است که در بازار فارکس تجربه کرده‌اند.
یکی دیگر از مشکلاتی که ترس به وجود می‌آورد، عدم اعتماد به تحلیل تکنیکال است. گاهی تحلیل‌های تکنیکال الگوهای بازگشتی صعودی را به ما نشان می‌دهد ولی چون معامله‌گر می‌ترسد که روند نزولی ادامه پیدا کند، ترجیح می‌دهد که از موقعیت خیلی زود خارج شود یا وارد این موقعیت نشود.
ترس از وارد نشدن به یک موقعیت و ترس از دادن سود هم یکی دیگر از انواع ترس است که باید به آن توجه ویژه کرد. معامله‌گران بهتر است برخی روزها استراحت کنند و اصلاً هیچ معامله‌ای انجام ندهند. مشکل این است که برخی معامله‌گران مبتدی که برنامه معاملاتی ندارند، همیشه یک موقعیت را برای خودشان سودآور ارزیابی می‌کنند و تمایل دارند که وارد آن شوند. دریغ از اینکه ورود به موقعیت‌های متعدد و عدم داشتن برنامه معاملاتی می‌تواند مشکلات زیادی به وجود بیاورد.
- انتقام یا تلافی (Revenge)
یکی از احساسات جدی معامله‌گران در بازار فارکس، انتقام یا تلافی است که ریشه در ترس انسان دارد. به عنوان مثال یک معامله‌گر در یک نقطه مشخص از بازار، باید وارد یک موقعیت شود ولی این کار را انجام نمی‌دهد؛ چون می‌ترسد که تحلیل‌هایش اشتباه از آب دربیاید و ضرر کند. معامله‌گر وارد موقعیت نمی‌شود و اتفاقاً آن موقعیت در همان جهتی حرکت می‌کند که او پیش‌بینی کرده بود. این موضوع سبب می‌شود که معامله‌گران مبتدی از کوره دربروند و برای انتقام گرفتن از خودشان وارد موقعیت شوند. این ورود به موقعیت، عاقبتی جز زیان ندارد. گاهی معامله‌گران باید همه چیز را رها کنند و چون رود در دل بازار فارکس جاری شوند.
البته مسئله تلافی یا انتقام در موقعیت زیان هم رخ می‌دهد. وقتی یک معامله‌گر در معاملات خودش زیان می‌کند، ممکن است ناراحت و حتی خشمگین شود. این خشم یا ناراحتی او را به اتخاذ یک تصمیم اشتباه وامی‌دارد و باعث می‌شود که بدون برنامه‌ریزی و مدیریت ریسک در صدد جبران زیان برآید. این حس تلافی و انتقام برای جبران زیان باعث می‌شود که معامله‌گر وارد یک معامله اشتباه دیگر شود و بیشتر زیان کند. از این رو است که معامله‌گران مبتدی و حرفهای باید به دو نکته توجه ویژه داشته باشند:
هیچ چیزی به صورت کامل و ۱۰۰ درصدی در بازار فارکس وجود ندارد. در واقع ذات بازارهای مالی خصوصاً بازار فارکس آمیخته با شک و عدم قطعیت است.
نکته دوم این است که حد سود و حد زیان دوستان و رفقای شما هستند. این امکانات و ابزارها به این خاطر طراحی شده که معامله‌گران بتوانند سود خود را به حداکثر و زیان خود را به حداقل برسانند.
- غرور (Pride)
یکی دیگر از مشکلات و موانعی که معامله‌گران با آن روبرو هستند، غرور است. گاهی اوقات غرور معامله‌گر جلوی موفقیت او در زمینه معامله‌گری را می‌گیرد. برخی انسان‌ها در روابط اجتماعی یا حتی کسب و کار خود چنین اخلاقی دارند. آن‌ها دوست ندارند یا نمی‌خواهند اشتباهات و مشکلات خودشان را بپذیرند و از اقدامات اشتباه خود بیاموزند. همین عدم تمایل به آموزش باعث سقوط معامله‌گر می‌شود. گاهی معامله‌گران به طور مداوم زیان می‌کنند ولی زیان خود را به شانس، اقبال، حرکت ستارگان و غیره نسبت می‌دهد. حاضر نیستند وقت و انرژی بگذارند و معامله‌گری را به صورت حرفهای یاد بگیرند. اگر واقعاً خواهان موفقیت هستید، باید غرور را کنار بگذارید و در یک دوره جامع آموزشی شرکت کنید. همچنین سعی کنید در حین معامله‌گری مدام در حال یادگیری باشید. یک دفتر معاملاتی بردارید و به صورت روزانه انتخاب‌های درست و اشتباه خود را در آن ثبت کنید. این دفتر پس از مدتی به معلم و راهنمای شما در انتخاب موقعیت درست یا غلط تبدیل می‌شود. - تعصبات (Bias)
یکی دیگر از مشکلاتی که ریشه در ترس، رضایت یا غرور معامله‌گر دارد، تعصب او است. ممکن است معامله‌گر یک جمله خاص از یک معامله‌گر معروف و کاردرست بخواند و تصور کند که آن جمله در تمام شرایط بازار درست است. گاهی مواقع معامله‌گران در شرایط خاصی از بازار تصمیمی می‌گیرند و آن تصمیم باعث سودآوری آن‌ها می‌شود. برخی معامله‌گران به این نتیجه می‌رسند که در تمامی شرایط بازار آن تصمیم درست است.
یکی دیگر از مدل‌های تعصب را می‌توان در تحلیل‌های تکنیکال و فاندامنتال مشاهده کرد. گاهی معامله‌گر تصور می‌کند که تحلیل او کاملاً درست است و به همین خاطر به صورت مداوم به حجم معامله خودش اضافه می‌کند. حتی اگر نمودار مربوط به آن جفت ارز نزولی شود، باز هم معامله‌گر از موقعیت خارج نمی‌شود؛ چون تصور می‌کند که آن تحلیل در هر شرایطی درست است. تعصب در فارکس انواع مختلفی دارد. در ادامه به انواع تعصبات در بازار فارکس اشاره خواهیم کرد:
انواع تعصب در بازار فارکس
۱. تعصب تأیید
یکی از مهم‌ترین و تأثیرگذارترین تعصباتی که برخی معامله‌گران با آن روبرو هستند، تعصب تأیید است. اگر دقت کرده باشید انسان تمایل دارد با کسانی همنشین باشد و به حرفهای افرادی گوش کند که با او موافق و هم‌نظر هستند. برخی از سرمایه‌گذاران و معامله‌گران هم بیشتر دنبال تحلیل‌ها، خبرها و مطالبی هستند که با تحلیل‌ها و نظرات آن‌ها موافق و سازگار باشد. در صورتی که تمایل دارید با وجود این نوع از تعصب در وجود خودتان مخالفت کنید، سعی کنید نظرها و تحلیل‌های مخالف را هم بشنوید و بخوانید. با مطالعه این نظرها تصمیم‌ها و استراتژی‌های بهتر و منطقی‌تری اتخاذ می‌کنید و می‌توانید معاملات بهتری انجام دهید.
۲. تعصب قماربازان
یکی از تعصباتی که بسیاری از معامله‌گران در آن گرفتار می‌شوند، تعصبات قماربازان است. فرض کنید که یک جفت ارز به مدت ۵ روز متوالی روند صعودی داشته است. یک معامله‌گر که تاکنون به صورت متوالی ۵ روز سود کرده، بر اساس تجربیات خودش و بدون هیچ دلیل خاصی می‌گوید که بازار در روز ششم نزولی خواهد شد. در نتیجه در ابتدای روز ششم برای فروش جفت ارز مورد نظر خود اقدام می‌کند. توجه داشته باشید که او بدون دلیل و تنها بر اساس تجربیات خودش در گذشته دست به این کار زده است.
توجه داشته باشید که ممکن است چنین اتفاقی در بازار بیفتد و طبق پیش‌بینی آن معامله‌گر، بازار نزولی شود. اگر بازار کاهشی شد که آن معامله‌گر در باور و تعصبی که دارد، ثابت‌قدم‌تر و محکم‌تر می‌شود. این در حالی است که در بسیاری از مواقع چنین اتفاقی نمیفتد و بازار نزولی نمی‌شود. گاهی مواقع بهتر است معامله‌گران از تکیه بر تعصبات خود دست بردارند و تلاش کنند تحولات بازار را از دید فاندامنتال و تکنیکال بنگرید تا بتوانید تصمیمات درست‌تر و بهتری بگیرید.
۳. تعصب حفظ موقعیت
انسان‌ها معمولاً از تغییر موقعیت خوششان نمی‌آید و سکون و دایره امن کنونی را بیشتر می‌پسندند. این در حالی است که بیشتر موقعیت‌ها، فرصت‌ها و سودها در خارج از دایره امنیت و راحتی ما قرار دارند. در صورتی که تمایل دارید در تعصب حفظ موقعیت گرفتار نشوید، تلاش کنید که موقعیت‌ها و فرصت‌های جدید را شناسایی و بر اساس این موقعیت‌ها معامله کنید. به عنوان مثال زمانی بازار بورس ایران دیگر از سودآوری افتاده و وارد دوران زیان خود شده بود ولی باز هم برخی سرمایه‌گذاران پول خود را به سمت این بازار می‌آوردند و تصور می‌کردند که به زودی این بازار دوباره صعودی می‌شود.
به قول سعدی «گاهی معامله‌گر خود به چشم خویشتن می‌بیند که جانش می‌رود» و دارد سرمایه‌اش را از دست می‌دهد ولی باز هم به خاطر تعصب حفظ موقعیت ترجیح می‌دهد که از موقعیت کنونی خارج نشود تا دوباره بازار صعودی شود. اگر دنبال سود هستید و می‌خواهید از طریق معامله‌گری ثروتمند شوید، باید از لاک موقعیت کنونی خارج شوید.
۴. تعصب گریز از ریسک
یکی از بهترین و ایده‌آل‌ترین مواقع برای معامله‌گری در بازار فارکس زمانی که بازار نوسانات زیادی را تجربه می‌کند. در این مواقع است که می‌توانید ثروت رؤیایی خودمان را رقم بزنیم و به سودی که مد نظرمان است دست پیدا کنیم. در واقع اگر یک معامله‌گر این فرصت را از دست بدهد، شاید در تمام طول سال نتواند چنین سودی کسب کند.
جالب است که برخی معامله‌گران دقیقاً لحظاتی که بازار نوسانی است، ترجیح می‌دهند ریسک نکنند و وارد بازار نشوند. به عقیده آن‌ها بازار در چنین روزهایی طوفانی است و بهتر است معامله نکنند تا طوفان از بین برود و سپس وارد معامله شوند. در صورتی که تشنه موفقیت و کسب سود بالا هستید، سعی کنید روی تعصب گریز از ریسک کار کنید؛ چون این تعصب باعث می‌شود به یک معامله‌گر حرفهای و ثروتمند تبدیل نشوید. البته منظور ما این نیست که بی‌محابا ریسک کنید و به اصطلاح دل را به دریا بزنید. ابتدا محاسبات لازم را انجام دهید، ریسک معاملات خود را محاسبه کنید و سپس وارد معامله شوید. در واقع همان قدر که ریسک مهم است، مدیریت ریسک هم اهمیت دارد.
۵. تعصب گله ای
یکی از مشکلاتی که اغلب معامله‌گران مبتدی دارند این است که اگر یک دسته از معامله‌گران در یک جهت خاص حرکت کنند، معامله‌گران مبتدی هم از آن‌ها پیروی می‌کنند. به این نوع تعصب، تعصب گله‌ای گفته می‌شود و بیشتر برای معامله‌گران مبتدی در دام این نوع تعصب گرفتار می‌شوند. در صورتی که می‌خواهید در زمینه معامله‌گری موفق باشید و معاملاتی درست و هوشمندانه انجام دهید باید بیش از هر چیز، مدیریت ریسک انجام دهید و بر اساس تحلیل‌های فاندامنتال یا تکنیکال حرکت کنید. وارن بافت به عنوان یکی از سرمایه‌گذاران بزرگ تاریخ می‌گوید:
حریص باشید وقتی دیگران می‌ترسند و بترسید وقتی دیگران حریص شده‌اند.
معامله‌گر بزرگی همچون وارن بافت به خوبی می‌داند که معامله‌گری بر اساس تعصب گله‌ای چه مشکلات و آسیب‌هایی دارد. یکی از مشکلاتی که باعث می‌شود معامله‌گران در بازار ارزهای دیجیتال ضرر کنند همین است. آن‌ها وقتی معامله‌گران به سمت بیت‌کوین می‌روند، آن‌ها هم برای خرید بیت‌کوین اقدام می‌کنند ولی هیچ تخصص یا آشنایی خاصی با این بازار ندارند و به همین خاطر هم شکست می‌خورند. در صورتی که می‌خواهید در زمینه معامله‌گری به سود برسید و ثروتمند شوید باید از تفکرها و تعصب‌های گله‌ای بپرهیزید.
۶. تعصب نفرت داشتن از ضرر
یک سری از تعصبات مثل پنج تعصبی که پیش از این بیان شد تعصبات شناختی هستند. تعصب نفرت داشتن از ضرر صرفاً یک تعصب احساسی است. گاهی ارزش یک جفت ارز یا دارایی به قدی افت می‌کند که اصلاً انسان دوست ندارد که در مورد فروختن آن دارایی یا جفت ارز فکر کند. در این مواقع افراد ترجیح می‌دهند که آن دارایی را حفظ کنند تا روزی روزگاری ارزش آن بیشتر شود تا بتوانند آن را بفروشند و با این کار از زیان جلوگیری کنند. در این گونه مواقع افراد در دام تعصب نفرت داشتن از ضرر گرفتار می‌شوند.
اگر درست فکر کنیم می‌توانیم آن دارایی‌هایی که افت کرده را بفروشیم و با پول آن روی یک جفت ارز یا دارایی سودآور سرمایه‌گذاری کنیم. با این کار خیلی زودتر می‌توانیم جلوی زیان را بگیریم و زیان‌های گذشته را جبران کنیم. بنابراین سعی کنید همیشه به صورت پویا در بازار حضور داشته باشید و اجازه ندهید که نفرت داشتن از زیان جلوی معاملات سودآور شما را بگیرد.
